مطالب مفید از اینترنت

فرارسیدن نوروز بسیار‌ دیده‌ شده‌ است، خرید و فروش، تعویض یا

شستشوی فرش  است. در این زمینه شایسته است به چند مطلب اشاره کنیم:

الف) کم و زیاد‌: چنانچه‌ مثلاً‌ دو فـرش کـهنه بـا یک فرش نو مبادله‌ شـود‌، اشـکال نـدارد. علت این امر از آنچه در مطلب نخست بیان نمودیم روشن گردید؛ چراکه فرشها، متری یا عددی‌ مورد‌ معامله‌ قرار می‏گیرند و حرمت ربـای مـعاوضی مـختص به مکیل و موزون است‌.

این قانون مختص بـه پول یـا فرش نیست؛ بلکه هر چیزی که شمارشی باشد، چنانچه با همجنس خود‌ مبادله‌ شود‌، گرچه یک طرف کم‏تر یـا بـیش‏تر بـاشد، اشکال ندارد. مشروط بر‌ اینکه‌ در همانجا مبادله صورت گیرد، امـا اگر به صورت قرض باشد، مطلقا اضافه گرفتن حرام خواهد‌ بود‌.

ب) فرش‌ نجس: چنانچه فرش نجس فروخته یـا بـه دیـگری هدیه شود، لازم نیست‌ نجاست‌ فرش‌ به طرف مقابل اطلاع داده شود، مـشروط بـه اینکه آن شخص فروشنده با تحویل‌ گیرنده‌ با‌ هم سر و کاری نداشته باشد<FootNote No="170" Text=" وسیلة النجاة با حـواشی‌ مـرحوم‌ امـام خمینی، سید ابو الحسن اصفهانى (م 1365ق‌)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌ خـمینى‌، تـهران‌، 1422ق، صـ‏319‌."/> (تا به واسطة ارتباط با یکدیگر، نجاست بین آنها رد‌ و بدل‌ نشود.)

ج) فرش ابریشم: اسـتفاده از فـرش و پشـتی ابریشم اشکال ندارد و نماز خواندن بر‌ روی‌ چنین‌ فرشی نیز بی‏اشکال است؛ زیرا طـبق آنـچه فقها فتوا داده‏اند، حرمت در پوشیدن لباس ابریشم‌ طبیعی‌ بر مردان است. البته در ایـن حـکم (حـرمت پوشیدن لباس ابریشم بر‌ مردان‌) چه‌ لباسهای کوچک مانند جوراب و غیر آن باشد و چه جـزء لبـاس مانند آستر آن و. فرقی نیست‌.<‌;FootNote‌ No="171" Text=" نجاة العباد‌، سید روح الله موسوى خمینى‌، مؤسسه تنظیم‌ و نشر‌ آثـار امـام خـمینى، تهران، 1422ق، ص93‌."/>

د) حمل بر صحت: فرشی که به

قالیشویی یا هر‌ مسلمان‌ دیگر تحویل داده شده و مـتنجس بـودن آن به اطلاع وی رسیده است‌، پس‌ از دریافت، بنا بر طهارت آن گذاشته‌ می‏شود‌؛ زیـرا‌ لازم اسـت کـار مسلمان حمل بر صحت‌ گردد‌. و همین گونه است نسبت به هر

چیز متنجس دیگری کـه بـرای تـطهیر در‌ اختیار‌ مسلمان قرار داده شود.<‌;FootNote‌ No="172‌" Text‌=" این‌ قاعده از قوانین مسلّم بین فقهاست‌."/>‌;

3. عیدی و تـعلّق خـمس

آنچه در ایام عید به عنوان عیدی» پرداخت یا‌ دریافت‌ می‏شود، از جهت موضوع، مانند هبه‌ و هدیه مـحسوب مـی‏گردد و احکام‌ آن‌ را دارا می‏باشد. بنابراین، شایسته‌ است‌ این مسئله را از دو جنبه بررسی کنیم:

الف) پرداخـت‏کنندة عـیدی: بر شخص‌ پرداخت‏کنندة‌ عیدی، خمس واجب نـیست، بـه‌ شـرط‌ اینکه‌ سقف عیدی به‌ مقدار‌ متعارف بـاشد؛ زیـرا هدیه‌ دادن‌ به مقدار مرسوم، بخشی از هزینه‏های زندگی به شمار می‏رود، پس کسی کـه عـیدی‌ می‏دهد‌، مال خود را صَرف مـخارج مـتعارف‌ زندگی‌ نـموده اسـت‌. تـذکر‌ این‌ نکته را لازم می‏دانیم‌ که میزان مـتعارف بـودن سقف و مقدار عیدی به حسب زمان، مکان و موقعیت اجتماعی و خانوادگی اشخاص‌، مـتفاوت‌ مـی‏باشد.<FootNote No="173" Text‌=" توضیح‌ المسائل‌ محشی‌، ج‏‌2، ص‏22."/>‌;

ب) دریـافت‏کنندة‌ عیدی: اگر عیدیهای دریـافت شـده از سرِ سال خمسی زیاد بـیاید، در ایـنکه آیا خمس بر‌ آن‌ تعلّق‌ می‏گیرد یا نه، مسئله محل اختلاف فتاواست‌؛ زیـرا‌ هـمان‌ گونه‌ که‌ ذکر‌ شد، عـیدی نـوعی از هـبه و هدیه به شـمار مـی‏رود. بنابراین، طبق فتوای آن دسـته از مـراجع تقلیدی که قائل می‏باشند بر هدیه خمس تعلّق می‏گیرد، بر عیدی‌ زیاد آمده (از سـرِ سـال) نیز خمس متعلَّق می‏شود؛ ولی طبق فـتوای آن دسـته از مراجع تـقلیدی کـه قـائل به عدم تعلّق خـمس به هدیه هستند، بر عیدیهای دریافت شده‌ نیز‌ خمس تعلّق نمی‏گیرد.

4. نظافت

یکی از امور رایـج در اسـتقبال از نوروز، رسیدگی به نظافت و بهداشت فـردی و مـحیطی مـی‏باشد، بـدین سـبب شایسته است در ایـن زمـینه نکاتی مورد توجه‌ قرار‌ گیرد:

الف) رعایت نظافت، چیزی است و در نظر گرفتن طهارت شرعی چیز دیگر. مـثلاً اگـر مـکان یا چیز متنجّس شده را با دستمال‌ تـمیز‌ نـموده، عـین نـجس را از‌ آنـ‌ بـرطرف کردیم، از نظر شرعی هنوز آن مکان یا آن شئ نجس

است، تا اینکه به شکل صحیح شرعی آب کشیده شود.

ب) در مواردی‌ که‌ نجاست یکی از چند‌ چیز‌، اجمالاً مشخص باشد، لازم اسـت تمام آنها برای نماز تطهیر شوند. مثلاً چنانچه می‏دانیم یکی از دو لباس متنجّس شده؛ اما معلوم نیست کدام یک بعینه متنجّس است، باید هر‌ دو‌ تطهیر شوند و تا وقتی هر دو تطهیر نـگردیده، بـا هیچ یک نمی‏توان نماز خواند.<FootNote No="174" Text=" توضیح المسائل محشی، ج‏1، ص‏454."/>

ج) همان گونه که بی‏مبالاتی‌ در‌ امر طهارت‌ و نجاست ممنوع است، افراط (وسواس) در رعایت این مسئله نیز غیر جایز می‏باشد، بـه خـصوص با وضعیت‌ کمبود آب در کشور. بنابراین، لازم است در این زمینه مانند‌ سایر‌ موارد‌، از هرگونه اسراف و وسوسه به طور جِدی پرهیز نموده، پیرو حکم دین و مـراجع تـقلید باشیم و پا را ‌‌از‌ حریم فتوای آن بزرگواران بـیرون نـگذاریم.

5. خسارات

یکی از اموری که متأسفانه در‌ آستانة‌ نوروز‌، کم و بیش با آن روبرو هستیم، بحث خسارتها» می‏باشد؛ زیرا هرگونه خسارتی که شخصی بر‌ جان یا مـال دیـگری وارد کند، مدیون می‏شود و لازم اسـت جـبران نماید. در‌ این زمینه نکاتی لازم‌ به‌ ذکر است:

الف) اگر کسی (به وسیلة ترقّه و امثال آن) دیگری را بترساند، به طوری که عقل وی زایل شود، شرعاً یک دیة کامل را به او بدهکار می‏شود، و چـنانچه درصـدی‌ از هوشیاری وی از بین رود، به همان درصد از دیة کامل بدهکار می‏گردد.<FootNote No="175" Text=" تحریر الوسیلة، سید روح الله موسوى خمینى‌، مؤسسة نشر اسلامی، قم، ج‏‌2، ص‏‌529."/>

ب) اگر شخصی خانم حامله‏ای را بترساند و سبب شود او سقط جنین کـند، دیـه آن جنین را بـدهکار می‏شود که باید به والدین آن جنین بپردازد. البته در تشخیص‌ مقدار‌ دیه باید ملاحظه نمود آن جنین در چه مـرحله‏ای قرار دارد؛ زیرا برای هر مرحله‏ای دیة خاصی بدین ترتیب مقرّر شـده اسـت:

1. نـطفه: 20 مثقال شرعی طلا.

2. عَلَقََه (مجموعه‏ای‌ به‌ صورت خون بسته شده): 40 مثقال شرعی طلا.

3. مُضغَه (مجموعه‏ای به صـورت

‌ ‌گـوشت): 60 مثقال شرعی طلا.

4. عَظم (آفریده شدن استخوان): 80 مثقال شرعی طلا.

5. خلقت کامل قـبل از‌ آفـرینش‌ و ولوجـ‌ روح: یکصد مثقال شرعی طلا‌.

6. ولوج‌ روح‌: یک دیة کامل که عبارت است از هزار مثقال شـرعی طلا.<FootNote No="176" Text=" تحریر الوسیلة، ج‏2، ص‏538‌."/>‌;

ج) چنانچه‌ شخصی به وسیلة ترقه و امثال آن، بینایی یـا‌ شنوایی‌ دیگری را از بین بـبرد، یـک دیة کامل را بدهکار می‏شود و اگر درصدی از بینایی یا شنوایی کم شود‌، به‌ همان‌ درصد از یک دیة کامل را مدیون می‏گردد.<FootNote‌ No="177" Text=" همان، ص‏529."/>

تذکر دو نکته:

1. در ضمان و مدیون شدنِ وارد کنندة خسارت، فرقی‌ بین‌ ایـنکه‌ او بالغ باشد یا نابالغ نیست؛ زیرا به اتفاق فقها، تمام‌ احکام‌ وضعیه در مورد مکلَّف و غیر آن به طور یکسان جاری می‏شود، و ضمان، یکی از احکام وضعیه‌ است‌.

2. در‌ ضمان و مدیون شدنِ وارد کنندة خسارت، فـرقی بـین اموال عمومی و خصوصی نیست‌. مثلاً‌ چنانچه‌ بر اثر آتش‏افروزی در شب چهارشنبه سوری، اموال عمومی یا خصوصی دچار حریق شود‌، شخص‌ یا‌ اشخاصی که بالمباشرة دخیل در آن آتش‏افروزی بوده و در عدم سرایت آتـش بـه اموال‌ مردم‌ کوتاهی نموده‏اند، ضامن خواهند بود و موظّف می‏باشند خسارتهای وارده را جبران نمایند.

6. باورها‌

در‌ زمینه‌ نوروز برخی باور‏ها وجود دارد که ممکن است با یکتاپرستی در تضاد باشد. ازاین‏رو‌، توجه‌ به مـطالبی لازم اسـت:

اعتقاد به آتش: در چهارشنبة آخر سال، شاهد برخی‌ توجهات‌ و ذهنیات‌ نسبت به آتش هستیم. اینک سؤال این است که آیا اینگونه باور‏ها منافی با توحید‌ و سبب‌ کفر است یـا خیر؟

پاسـخ ایـن است که اشخاص با چـنین عـقایدی بـه‌ دو‌ قسم‌ منقسم می‏گردند:

الف) اشخاصی که معتقد می‏باشند آتش، مستقل از خداوند، منشأ خیر و شرّ است‌؛ در‌ این‌ صورت اعتقاد مزبور سبب کفر و شـرک اسـت.

ب) اشـخاصی که معتقد می‏باشند

آتش‌ مخلوق‌ خداست و از خود بـه طـور مستقل تأثیرگذار نیست؛ ولی در عین حال بر این باورند که‌ آتش‌ سبب خوشبختی یا بدبختی می‏شود. در این صورت اعتقاد مـزبور سـبب کـفر‌ و شرک‌ نیست؛ ولی باید توجه داشت که این‌ اعتقاد‌، خرافی‌ اسـت؛ چراکه آتش هیچ نقشی در خیر‌ و شرّ‌ ندارد.<FootNote No="178" Text=" مکاسب محرمه، مرتضى بن محمد امین انصارى‌ (شیخ‌ انصاری، م 1281ق‌)، مـنشورات دار‏الذخـائر‌‌، قـم‌، 1411ق، ج‏‌1، ص‏‌102‌‌."/>

سعادت و نحوست: برخی از باورها‌ پیرامون‌ نوروز به سعادت» و نـحوست» مـربوط می‏شود. مانند اعتقاد به نحس بودن روز‌ سیزده‌» یا برخی از کار‏ها در پایان‌، قبل یا آغاز سال‌ جـدید‌. حـال بـاید دید حکم اینگونه‌ باور‏ها‌ چیست؟

پاسخ همان است که در سطور قبل ذکر شـد؛ ولی در ایـن بـخش‌، لازم‌ است این نکته را نیز‌ اضافه‌ نماییم‌ که بعید است‌ اشخاص‌، قائل به تـأثیرگذاری مـستقل‌ ایـام‌ در تدبیر جهان باشند. ازاین‏رو، تمام افرادی که چنین گرایشهایی دارند مسلمان هستند، گرچه‌ دچـار‌ خـرافات شده‏اند.<FootNote No="179‌" Text‌=" مصباح الفقاهة‌، سید‌ ابو‌ القاسم موسوى خویى (م 1413‌ق)، با تقریرات شیخ علی تـوحیدی، مـؤسسه انـصاریان، قم، 1417ق، ج‏1، ص253."/>

7. سفر و مسافر

یکی‌ از‌ امور بسیار رایج در ایام عید‌ نوروز‌، مسافرت‌ می‏باشد‌ و هـر‌ سـاله شاهد سفر‏های‌ روز‌ افزون نوروزی هستیم. از این جهت، بحثی کوتاه پیرامون سفر، لازم به نـظر مـی‏رسد. مـباحث سفر‌ را‌ در‌ چهار محور خلاصه می‏نماییم:

1. سفر و خمس:

بر‌ هزینه‏هایی‌ که‌ صَرف‌ سفرهای‌ متعارف‌ می‏شود، خـمس تـعلّق نمی‏گیرد؛ زیرا فقها در مقام شمارش مؤونه، سفر‏های واجب، مستحب و مباح را ذکر مـی‏نمایند؛ امـا در مـورد رابطة سفر و خمس دو نکته قابل طرح‌ است:

الف) به هزینه‏ای که به طور متعارف صَرف سـوغات مـی‏گردد، خـمس تعلّق نمی‏گیرد؛

ب) کسی که اقدام به سفر حرام کرده (به طوری کـه غـرض وی از سفر، انجام معصیت‌ است‌) باید خمس مخارجی را که در آن سفر نموده،

بپردازد؛ زیرا مخارج صرف شده در مـعصیت، مـؤونه به حساب نمی‏آید.

2. سفر و نجات مسلمان:

چنانچه در جاده شاهد سانحه‏ای بودیم‌ کـه‌ در آن، جـان انسانی به خطر افتاده است، اگر امـکان دارد، مـوظّفیم تـوقّف کنیم و آن اشخاص را از خطر نجات دهیم. علت ایـن‌ مـطلب‌ آن است که نجات جان‌ مسلمان‌ تنها بر قشر خاصی مانند هلال احمر و امـثال آنـها واجب نیست؛ بلکه وظیفة عـمومی اسـت و اگر نـجات جـان مـسلمان به لمس بدن نامحرم بستگی‌ دارد‌، مـثل ایـنکه مصدوم زن‌ است‌ و نجات دهنده مرد یا بالعکس، لمس بدن نامحرم (بـدون قـصد ریبه) اشکال ندارد. البته در اینگونه مـوارد باید به حداقل اکـتفا نـمود.<FootNote No="180" Text=" وجوب حفظ نفس‌ محترمه‌ و نـیز وم اکـتفا به حداقل در مواردی که همراه با امر خلاف اصل باشد، مورد اتفاق تـمام فـقهاست."/>

3. آب موجود در قطار:

آبی که در لولهـ‏های قـطارهای مـسافربری وجود‌ دارد‌، حکم آبـ‌ کـُرّ را دارد و احکام کُرّ بر آن مـترتب مـی‏گردد؛ زیرا فقها در تعریف آب کُرّ فرموده‏اند: اگر‌ ظرفی را در نظر بگیریم که هر یک از طول، عـرض‌ و عـمق‌ آن‌ سه وجب و نیم باشد، و چـنین ظـرفی از آب پر باشد، کـُرّ بـه شـمار می‏رود، و حال آنکه در ‌‌مـخزن‌ قطارهای مسافربری به مراتب بیش از این مقدار آب وجود دارد.

نکتة دیگر‌ این‌ است‌ که اگر بـه سـبب استفادة مسافرین، شک کنیم که آب از کـُرّ بـودن خـارج شـده‌ یـا نه؟ بنا بر کـر بـودن آب گذارده می‏شود؛ و تا رسیدن قطار به مقصد‌، این بناگذاری به حال‌ خود‌ باقی است و نیاز بـه تـفحّص هـم نیست، مگر آنکه به خروج آب از کُرّیت یـقین شـود.

4. سـفر و نـماز:

سـفر، در نـماز تأثیراتی دارد و احکامی در مورد نماز بر مسافر مترتب می‏گردد‌، برخی از آنها بدین ترتیب است:

الف) بر مسافر لازم است نماز‏های چهار رکعتی خود را دو رکعت بخواند؛ ولی فقها می‏فرمایند: این حکم، دارای هـشت شرط می‏باشد: اول آنکه سفر‌ او‌ کم‏تر از هشت فرسخ شرعى نباشد.<FootNote No="181" Text=" در تعیین و تبدیل فرسخ به کیلومتر بین فقها اختلاف نظر وجود دارد که باید هر کس به رساله مرجع‌ خود‌ مراجعه کند."/>

دوم آنـکه از اول مـسافرت، قصد هشت فرسخ را داشته باشد. سوم آنکه در بین راه از قصد خود برنگردد. چهارم آنکه نخواهد پیش از رسیدن‌ به‌ هشت فرسخ، از وطن خود بگذرد یا ده روز یا بیش‏تر در جایى بماند. پنجم آنکه براى کار حرام سـفر نـکند. ششم آنکه از صحرانشینهایى نباشد که در بیابانها‌ گردش‌ مى‏کنند‌ و هر جا آب و خوراک براى‌ خود‌ و حیوانات‌ همراهشان پیدا می‏کنند، مى‏مانند و بعد از چندى به جاى دیگر مى‏روند. هـفتم آنـکه شغل او مسافرت نباشد. هشتم آنـکه بـه حد‌ ترخّص‌ برسد‌؛ یعنى از وطنش به قدرى دور شود که‌ دیوار‌ شهر را نبیند و صداى اذان آن را نشنود.<FootNote No="182" Text=" توضیح المسائل محشی، ج‏1، ص‏183‌."/>‌;

ب) مستحب‌ است مسافر بعد از هر نـمازى که شـکسته مى‏خواند، سى‌ مرتبه سـبحان اللَّه و الحـمدللَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر» بگوید و این در تعقیب نماز ظهر و عصر و عشا‌ بیش‏تر‌ سفارش‌ شده است؛ بلکه بهتر است در تعقیب این سه نماز شصت‌ مرتبه‌ بگوید.<FootNote No="183" Text=" همان، ص‏733."/>

ج) به فتوای بیش‏تر مراجع تقلید، مسافر‌ در‌ چـهار‌ مـکان بین قصر (دو رکعتی خواندن) و تمام (کامل خواندن) مخیّر و آزاد است‌. آن‌ مکانها‌ عبارتند از: مسجد الحرام، مسجد النبی، حرم امام حسین و مسجد کوفه.<FootNote No‌="184‌" Text‌=" عروة الوثقى، سید محمد کاظم بن عبد العظیم طـباطبائى یزدى (م 1337ق)، مـؤسسه اعلمی، تـهران‌، 1409‌ق، ج‏2، ص‏163."/>

د) مسافر و کسى که براى او سخت است نافلة شب‌ را‌ بعد‌ از نصف شب بخواند، مى‏تواند آن را در اول شب (به نـیت تعجیل) به‌ جا‌ آورد.<FootNote No="185" Text=" توضیح المسائل محشی، ج‏1، ص‏429."/>‌;

هـ‌) خواندن‌ نـماز‏های مـستحبی در سـفر اشکال ندارد، به استثنای نافلة ظهر و عصر و نیز نافلة عشاء - به‌ نظر‌ برخی فقها- برای مسافری کـه ‌ ‌وظـیفة او قصر (دو رکعت خواندن نمازهای‌ چهار‌ رکعتی‌) است.<FootNote No="186" Text=" عروة الوثقى ‏المحشَّى، سید محمد کاظـم بـن عـبد العظیم‌ طباطبائى‌ یزدى‌، ‏دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ‏1419‌ق، ج‏‌2، صـ‏245."/>

و) چنانچه مسافر در سفر نماز خود را طبق وظیفه دو رکعت خواند و وقتی‌ به‌ وطن بـرگشت، ملاحظه کرد که هـنوز وقـت برای همان نماز هست، لازم‌

نیست‌ آن نماز دو رکعتی را دو مرتبه‌ چهار‌ رکعتی‌ و کامل بخواند.

ز) اگر وقت نماز چهار رکعتی‌ داخل‌ شد و انسان هنوز در وطن است، لازم نیست همان جا نماز بخواند (هر‌ چـند‌ تأکیدات زیادی بر نماز اول‌ وقت‌ در دین‌ شده‌ است‌)؛ بلکه می‏تواند حرکت کند و در سفر‌ نماز‌ را دو رکعتی به جا آورد؛ ولی اگر نخواند و نمازش در سفر‌ قضا‌ شد، قضای آن دو رکعت است‌، نه چهار رکعت.

ح) نمازگزار‌ بـاید‌ بـعد از حمد، سوره بخواند‌؛ ولی‌ چنانچه ضرورتی پیش آید، مثل اینکه مسافر می‏ترسد از قطار جا بماند یا‌ از‌ درنده و امثال آن می‏ترسد، می‏تواند‌ به‌ خواندن‌ حمد اکتفا کند‌ و سوره‌ نخواند.<FootNote No‌="187‌" Text=" توضیح المسائل، جـ‏1، صـ‏544."/>

ط) نماز قبل از وقت باطل است، پس‌ اگر‌ مثلاً قطار، اتوبوس یا هواپیما قبل‌ از‌ وقت نماز‌ حرکت‌ می‏کند‌ و مسافر فرصت دارد قبل‌ از وقت نماز بخواند، باید در آن وسیلة نقلیه طبق وظیفه عـمل کـند؛ ولی نمی‏تواند‌ قبل‌ از وقت نماز بخواند.

8. آبزیان:

یکی‌ از‌ رسومات‌ عید‌ نوروز‌، استفاده از آبزیان‌ است‌. بدین صورت که لاک پشت، ماهی یا دیگر جاندارانی را که در آب زندگی می‏کنند، در‌ معرض‌ فروش‌ گذاشته‏اند که در ایـن زمـینه نـیز لازم‌ است‌ به‌ چند‌ نـکته‌ تـوجه‌ شـود:

الف) خرید و فروش اینگونه حیوانات که غرض عقلایی (ولو لذت بردن و تفریح) بر آن مترتب است، اشکال ندارد.<FootNote No="188" Text=" مکاسب محرمه، سید‌ روح الله خمینی، مؤسسه تـنظیم و نـشر آثـار امام خمینی، تهران، 1415ق، ج1، ص‏248."/>

ب) تمام آبزیان حرام گـوشت هـستند، مگر ماهی دارای فلس (پولک دار) و میگو.<FootNote No‌="189‌" Text=" توضیح المسائل محشی، ج‏2، ص‏595."/>

ج) مردة آبزیانی مانند ماهی و لاک‏پشت، پاک است؛ یعنی بدن و لباس را مـتنجّس نـمی‏کند، اعـم از اینکه داخل آب بمیرد یا خارج‌ از‌ آن.<FootNote No="190" Text=" همان، ج‏1، ص‏69."/>

د) چنانچه مـاهی از آب زنده گرفته شود، پاک است و خوردن آن حلال‌، به‌ شرط آنکه پولک داشته باشد‌.

بنابراین‌، اگر ماهی داخل آب جان دهد، پاک اسـت؛ ولی خـوردن آن حـرام می‏باشد.<FootNote No="191" Text=" همان، ج‏2، ص‏590."/>

هـ‌) کسی‌ که ماهی را از‌ آب‌ می‏گیرد، لازم نـیست مـسلمان باشد یا نام خدا را ببرد.<FootNote No="192" Text=" همان، ج‏1، ص‏591."/>

و) فضلة آبزیانی از قبیل ماهی و لاک‏پشت، پاک است؛ یعنی لبـاس‌ و بـدن‌ یـا ظرفی را که در آن قرار دارد، متنجّس نمی‏کند؛ زیرا فقط بول و غائط انسان و هر حـیوان حـرام گـوشتی که خون جهنده دارد، نجس است.<FootNote No="193" Text‌=" همان‌، ص‏68‌."/>

9. فضای سبز:

از دیگر رسوم عید نوروز، ایـجاد فـضای سـبز، اعم از درختکاری یا زراعت می‏باشد‌ که سنّتی حسنه و مبتنی بر ارزشهای دینی و مدنی بـوده و صـاحبان جوامع‌ روایی‌ نیز‌ بابی را به این مبحث اختصاص داده‏اند و روایاتی را از معصومین نقل کـرده‏اند. مـثلاً شـیخ حُرّ عاملی‌ (‌‌1033‌- 1104ق) در کتاب گرانسنگ وسائل الشیعة» بابی را در این کتاب تحت عنوان‌ بَابُ‌ اسْتِحْبَابِ‌ الْغـَرْسِ وَ اَّرْعـِ وَ سَقْیِ الطَّلْحِ وَ السِّدْرِ» آورده است که چند روایت از آن‌ را در این زمینه نقل می‏کنیم:

1. امـام بـاقر: لَقـِیَ رَجُلٌ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ‌ تَحْتَهُ وَسْقٌ<FootNote‌ No‌="194" Text=" پیمانه‏ای خاص در آن زمان. گفته‏اند: هر وسق مطابق 60 صاع است، هـر صـاع نیز تقریباً سه کیلو که حدود 180 کیلو می‏شود."/> مِنْ نَوًى فَقَالَ لَهـُ: مـَا‌ هـَذَا یَا أَبَا الْحَسَنِ تَحْتَکَ؟ فَقَالَ: مِائَةُ أَلْفِ عَذْقٍ<FootNote No="195" Text=" نوعی در خت خرماست."/> إِنْ شَاءَ اللَّهُ. قَالَ: فَغَرَسَهُ فـَلَمْ یُغـَادِرْ مـِنْهُ نَوَاةً وَاحِدَةً؛<FootNote No‌="196‌" Text=" وسائل الشیعة، شیخ حرّ عاملی، مؤسسه آل‏البیت، قم، 1414ق، ج‏17، صـ‏41."/> مـردی امیرالمؤمنین را ملاقات کرد، در حالی که مقدار زیادی دانة خرما همراه آن حضرت‌ بود‌. سؤال کرد: اینها چیست؟ حـضرت پاسـخ دادند: صد هزار درخت خرما ان شاء الله! آن مرد می‏گوید: حضرت تمام آن دانه‏ها را کـاشتند، بـدون اینکه از یک عدد از آنها‌ صرف‌ نظر نـمایند.»

2. یـزید بـن هارون واسطی می‏گوید: از امام باقر در مورد کـشاورزان سـؤال کردم، حضرت فرمودند: هُمُ اَّارِعُونَ کُنُوزُ اللَّهِ فِی

أَرْضِهِ وَ مَا فِی الْأَعْمَالِ شـَیْ‏ءٌ أَحـَبَّ‌ إِلَى‌ اللَّهِ‌ مِنَ اِّرَاعَةِ وَ مَا بـَعَثَ‌ اللَّهـُ‌ نَبِیّاً‌ إِلَّا زَرَّاعـاً إِلَّا إِدْرِیسـَ فـَإِنَّهُ کَانَ خَیَّاطاً؛<FootNote No="197" Text=" همان، ص‏42."/> آنها کـسانی هـستند که گنجهای‌ خدا‌ را‌ در زمین زرع می‏کنند و هیچ چیز نزد خدا‌ محبوب‏تر‌ از زراعت نـیست. [آنـگاه امام ادامه دادند:] تمام پیامبران کـه خداوند مبعوث کرد، کـشاورز بـودند، مگر جناب ادریس که‌ خـیاط‌ بـود‌.»

3. پیامبر گرامی اسلام فرمودند: مَا مِنْ مُسْلِمٍ یَغْرِسُ غَرْساً أَوْ‌ یَزْرَعُ زَرْعاً فَیَأْکُلُ مـِنْهُ إِنـْسَانٌ أَوْ طَیْرٌ أَوْ بَهِیمَةٌ إِلَّا کَانَتْ لَهُ بـِهِ صـَدَقَةً؛<FootNote No="198‌" Text‌=" مـستدرک‌ الوسائل، محدث نـوری، مـؤسسه آل‏البیت، قم، 1408ق، ج‏13، صـ‏460‌."/>‌; هـر مسلمانی که درختی را بنشاند یا زراعت کند، سپس انسان، پرنده یا چهار پایی از‌ آنـ‌ بـخورد‌، برای غارس یا زارع صدقه محسوب مـی‏گردد.»

10. سـال تحویل:

در مـورد‌ سـال‌ تـحویل‌ که همان روز عید نـوروز باشد، ناگزیر از ذکر نکاتی هستیم:

الف) جشن و دید‌ و باز‌ دید‌: از محضر امام خمینی سؤال شد: نـظر حـضرت عالى راجع به عید نوروز چیست؟ آیا‌ هـمانند‌ عـیدهایى که مـسلمانان آنـها را جـدى مى‏گیرند، مثل عـید فـطر و قربان، از نظر‌ شرعى‌ ثابت‌ شده است یا اینکه فقط روز مبارکى محسوب مى‏شود، مثل روز جمعه و مناسبتهاى دیگر؟

ایشان‌ چـنین‌ پاسـخ دادنـد: هر چند نصّ معتبرى مبنى بر اینـکه عـید نـوروز از اعـیاد‌ دینـى‌ یا‌ ایام مـبارک شرعى باشد، وارد نشده است؛ ولى جشن گرفتن و دید و بازدید در آن روز‌ اشکالی‌ ندارد؛ بلکه از این جهت که صلة رحم مى‏باشد، مستحسن است.<‌;FootNote‌ No‌="199" Text=" توضیح المسائل محشی، ج‏2، ص‏1027."/>

ب) اعمال و ادعیه: در مورد نوروز، اعمال‌ و ادعـیه‏ای‌ وارد‌ شده است؛ ولی دلیل آنها از اعتبار لازم برخوردار نیست. به این‌ استفتا‌ از محضر امام( توجه کنید:

سؤال: آیا آنچه راجع به عید نوروز و فضیلت و اعمال آن وارد‌ شده‌، صحیح است؟ آیا انجام آن اعمال (اعم از نماز و دعا و غـیره) بـه قصد‌ ورود‌

جایز است؟

جواب: انجام آن اعمال به قصد‌ ورود‌، محل‌ تأمل و اشکال است. بله، انجام آنها به‌ قصد‌ رجا و امید مطلوب بودن، اشکال ندارد.<FootNote No="200" Text=" همان."/>‌;

ج) آنچه‌ فقها در رساله‏های عملیه ذکر‌ نـموده‏اند‌، دو عـمل‌ مستحبی‌ است‌؛ یکی غسل<FootNote No="201‌" Text‌=" نجاة العباد، سیر روح الله خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌ خمینی‌، تهران، 1378ش، ص‏64."/> و دیگری‌ روزه.<FootNote No‌="202‌" Text=" همان، ص‏170."/>‌;

11‌. سیزده به در:

بـین ایـرانیان چنین رسم است که در روز سـیزده فـروردین‌ به‌ بیرون شهر رفته، ساعاتی را‌ به‌ تفریح‌ می‏گذرانند. در این‌ زمینه‌ نیز نکاتی شایستة طرح‌ است‌:

1. این کار دستور شرعی ندارد؛ ولی تا وقتی سبب حـرام نـشود، حرام نخواهد بود‌؛

2. کـسانی‌ کـه به بیرون شهر می‏روند، چنانچه‌ قصد‌ دارند جایی‌ بروند‌ که‌ مجموع رفت و برگشت آنها‌ هشت فرسخ می‏شود، همین که از حد ترخص خارج شدند (به مکانی رسیدند که آخرین‌ ساختمان‌ شـهر دیـده نمی‏شود و صدای اذان شهر‌ نیز‌ شنیده‌ نمی‏شود‌) باید‌ نماز چهار رکعتی‌ خود‌ را دو رکعتی بخوانند و اگر قصد هشت فرسخ ندارند، لازم است نماز خود را کامل (چهار‌ رکعتی‌) بخوانند‌؛

3. کسانی که به بیرون شـهر مـی‏روند، اگر‌ بـخواهند‌ در‌ زمینی‌ استراحت‌ کنند‌ یا نماز بخوانند، اشکال ندارد و لازم نیست از صاحب زمین اجازه بگیرند، مشروط به اینکه خـسارتی وارد نکنند.<FootNote No="203" Text=" توضیح المسائل محشی، ج‏‌1، ص‏489."/>

4. اشخاصی که به بیرون شـهر مـی‏روند، نـباید شاخة درخت مردم را بشکنند یا به محصولات مردم آسیب وارد کنند، در غیر این صورت مدیون خواهند شد؛ امـا‌ ‌ ‌ایـنکه‌ آیا می‏توانند از زراعت یا درخت دیگران چیزی بخورند یا نه - که از آن به حـق المـارّة تـعبیر می‏شود - حکم این مسئله روشن نیست و در این مورد یا باید‌ احتیاط‌ نموده، از دست زدن به امـوال مردم خودداری نمایند و یا اینکه به رسالة عملیة مرجع تقلید خود رجوع کـنند.